کارنامه حوزه علمیه قم با چالش وهابیت در صدساله اخیر نویسنده: قاسم میرزایی
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
چکیده پژوهش حاضر به‌منظور گردآوری گزارشی از کارنامه حوزه علمیه قم در صدساله اخیر است که در مواجهه با وهابیت اقدام شده و در پاسخ به چگونگی نقش‌آفرینی حوزه علمیه قم در مواجهه با وهابیت نگارش شده است. به‌منظور دستیابی به اهداف پژوهش، از مطالعه کتابخانه‌ای و بیشتر از سامانه‌های مجازی متعلق به مجموعه‌های مرتبط در این حوزه استفاده شده است. اقدامات حوزه علمیه قم در مواجهه با وهابیت، در دو برهه زمانی پیش و پس از انقلاب تفکیک شده است. در برهه پیش از انقلاب، دو بخش از اقدامات شامل «واکنش نسبت به رخدادهای تاریخی» و «تألیف تک‌نگاری‌ها» بررسی شده است. در برهه پس از انقلاب نیز محورهای چهارگانه پژوهش، آموزش، رسانه و دفاعی مورد بررسی قرار گرفته است. باتوجه به فراوانی پژوهش‌ها در این حوزه، روش گردآوری آثار پژوهشی پس از انقلاب از دو رویکرد مواجهه‌ای و مبناشناسی به بررسی آثار نقد وهابیت پرداخته شده است، در رویکرد مواجهه‌ای نیز دو محور توصیفی و ردّیه‌نویسی (با دو متغیر تدافعی و تهاجمی) برای دسته‌بندی آثار مورد توجه قرار گرفت که نتایج ذیل به‌دست آمد؛ در حوزه پژوهش از بررسی گونه‌شناسی کتب منتشرشده در نقد وهابیت، بالاترین آمار کتاب‌ها به‌ترتیب با رویکرد توصیفی، تدافعی و پس از آن تهاجمی تولید شده است. همچنین از بررسی بیش از ده نشریه علمی که افزون بر هزار مقاله در آنها تولید شده است، حدود 651 مقاله در نقد وهابیت در محورهای نقد مبانی، پاسخ به شبهات، جریان‌شناسی، نقد کتب وهابیت، تقریب و وحدت بوده است. در بخش پایان‌نامه‌های مختص حوزه در مقطع سطح 3 و 4 نیز بیش از 150 رساله حوزوی در نقد وهابیت تولید شده است که در محورهای گوناگونی توزیع شده‌اند. در حوزه رسانه، ضمن حضور ده‌ها پایگاه مجازی فعال ضدوهابی، تولیدات بدیعی در این عرصه دیده می‌شود که قابل تحسین است.
[1]. این مقاله با حمایت دبیرخانه همایش بین‌المللی یکصدمین سالگشت بازتأسیس حوزه علمیه قم و دستاوردها و نکوداشت آیت‌اللّه العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری تألیف شده است.
)