آنچه به عنوان مکر در اصطلاحات و محاورات روزمره و به نام های نیرنگ، خیانت، کَلَک، گول زدن، حیله و ... متداول گشته با اصطلاح و کاربرد آن در زبان قرآن کریم و ادبیات عرب کاملاً متفاوت می باشد. مکر فعلی است که از خدا، انسان و شیطان سر میزند که با توجه به هدف آنها، آنگاه که از خدا سرزند «محمود» است و آنگاه که از شیطان سر زند «مذموم»؛ و انسان آنگاه که صبغهی الهی دارد مانند معصوم مکرش با مکر خدا همپوشانی دارد و آنگاه که چنین نیست مکرش مذموم است. یعنی به میزان قرب و بُعد انسان نسبت به خدا، مکرش قابل ارزیابی از جهت خوب و بد بودن است. و مکر خدا را ویژگیهایی است همچون «سرعت» و «فراگیری» و... که آنرا از غیر، متمایز میکند، لذا گرچه مکر خدا با مکر انسان و شیطان همنام است ولی همسان نیست و این مطلب از بررسی مصادیق مکر الهی مثل مکر خدا در برابر انسانهایی که علیه دعوت پیامبران، به سوی حقّ، دست به مکر زدند به دست میآید.