نقد نظریه جاجروی درباره نقش انسان در ایجاد افعال و تصرف در عالم اسباب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کلام، مجتمع عای حکمت ،المصطفی ، قم ، ایران

2 حکمت اسلامی، حکمت و مطالعلات ادیان، المصطفیفقم، ایران

چکیده

چکیده
مسئله تصرف و نقش انسان در تحقق امور عالم، از مهم‌ترین مباحثی است که در طول تاریخ، نزاع‌های شدیدی را میان مذاهب اسلامی از معتزله، اشاعره، ماتریدیه، شیعه، سلفیه و... برانگیخته است. این نظریات در میان دوسویه افراط و تفریط از انکار مطلق نقش انسان تا اختیار مطلق انسان در نوسان بوده است. پس از پیدایش سلفیه، این نزاع شدت گرفت؛ چراکه به‌وسیله عده‌ای، مستلزم تکفیر و شرک دانسته شد. در نوشتار حاضر تحلیل سهم انسان در ایجاد افعال و نسبت آن با تصرف الهی باتوجه به دیدگاه جاجروی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های برجسته علمی دیوبندیه، بلکه تأثیرگذارترین اندیشمند دیوبندیان مماتی ـ در پاکستان و نیز در بسیاری از مناطق شرق ایران ـ مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. مهم‌ترین مدعای جاجروی، نفی هرگونه تصرف و قدرت انسان در تحقق امور عالم طبیعت است که مستلزم تأیید شرک‌دانستن هرگونه یاری‌خواستن و توسل به اولیای الهی می‌باشد، ولی به این نظریه، نقدهای متعددی مانند نقد نقضی، حلّی و نیز نقد مبنایی وارد است.
 

کلیدواژه‌ها