تحلیل آموزه بداء با رویکرد کلام نقلی

نویسنده

استاد یار جامعه المصطفی العلمیه

چکیده

آموزه بداء همواره به عنوان یک باور متمایز در کلام امامیه دانسته شده است. این اندیشه اعتقادی که در روایات معصومان، حد اعلای معرفت و عبودیت خداوند معرفی می‌شد، به جهت عدم درک حقیقت آن، هجمه‌های بسیاری را علیه شیعه شکل داد و در سِیر کلام امامیه نیز به گونه‌های متفاوتی تبیین شد.
نوشتار حاضر درصدد بازکاوی حقیقت بداء در قرآن، روایات تفسیری و روایات مستقل، با توجه به رهیافت عقلی و نیز تطور نظریات می‌باشد. این پژوهش در حوزه کلام نقلی براساس ساختار حجیّت ترکیبی عقل و نقل صورت پذیرفته است؛ حوزه‌ای که تحلیل‌های روشمند و عمیق، بازنگری صائب و بازنگاری‌های جامع را می‌طلبد.
آموزه بداء در این نگرش، تأکیدی بر فاعلیت و استیلای مشیت حق تعالی بر نظام تکوین و حقیقتی در مقابل امضا (ابقای مشیت) می‌باشد. به عبارت دیگر، بداء، مشیت تغییر و محو تقدیر، قدری بر قدر دیگر و سنّتی حاکم بر سنّت دیگر است که از آن به «لوح محو و اثبات» تعبیر شده است. بر این اساس، نه‌تنها با علم بی‌کران خداوندی منافاتی نداشته، بلکه باعث تغییر یا حدوثی در ذات الهی نخواهد شد.

کلیدواژه‌ها